بهترین روش‌های کاهش هزینه‌های تولید

در دنیای رقابتی امروز یکی از اصلی‌ترین راه‌های بقا و رشد کسب‌وکارها، کاهش هزینه‌های تولید است. با روش‌هایی مانند بهینه‌سازی فرآیندها، استفاده از تکنولوژی و بازنگری در مواد اولیه این امر امکان پذیر است.

به‌ عنوان مثال یک کارخانه با استفاده از نرم‌افزار بهای تمام شده و تولید می­‌تواند مصرف مواد اولیه را تحلیل و با حذف ضایعات، سود را افزایش دهد.

کاهش هزینه‌های تولید فقط به مفهوم صرفه‌جویی نیست، بلکه به معنی هوشمندسازی و اصلاح فرآیندهای واحد مورد نظر است. استفاده از ابزارهایی مانند نرم‌افزار ERP ابری یا نرم‌افزار CMMS برای نگهداری تجهیزات، نقش مهمی در کاهش هزینه‌های تولید دارد. نرم‌افزارهای مذکور در عملکرد بهتر و تصمیم­‌گیری دقیق‌تر، کمک شایانی به مدیران می‌کنند.

چرا کاهش هزینه‌های تولید در سال 1404 حیاتی‌تر از همیشه است؟

با توجه به شرایط اقتصادی ایران در سال 1404 به دلیل افزایش نرخ ارز، نوسانات قیمت مواد اولیه و هزینه‌های بالای حمل ‌و نقل، بسیاری از کسب‌وکارها با چالش‌های جدی روبرو شده‌­اند. در این شرایط کاهش هزینه‌های تولید به یک ضرورت حیاتی برای حفظ بقا و رقابت‌پذیری تبدیل شده است.

از طرفی رقابت شدید داخلی و حضور شرکت‌­های خارجی موجب می­‌شود که مشتریان به‌ دنبال قیمت مناسب‌تر و کیفیت بالاتر باشند. در نتیجه یکی از راه­‌های حفظ بازار و افزایش سود، تمرکز بر کاهش هزینه‌های تولید از طریق راهکارهای جدید و استفاده از فناوری‌­هایی مانند نرم افزار ERP برای یکپارچه‌سازی فرآیندهاست.

تاثیر تورم و نوسانات بازار بر هزینه‌ها

تورم موجب افزایش قیمت‌­ها شده که خود تأثیر مستقیمی بر قیمت تمام‌شده محصولات دارد. هنگامی که هزینه مواد اولیه یا انرژی افزایش می­‌یابد، اگر راهکاری برای کاهش هزینه‌های تولید وجود نداشته باشد، قیمت نهایی محصول افزایش یافته و مشتریان نسبت به جایگزینی محصول یا خدمات اقدام می‌­کنند.

علاوه بر تورم، نوسانات بازار جهانی نیز بر تغییر قیمت کالاها یا خدمات به صورت ناگهانی تاثیر می‌گذارد. در زمان نوسانات جهانی تولیدکنندگانی موفق‌ می­‌شوند که فرآیندهای خود را با تحلیل دقیق داده‌ها و استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته، انعطاف‌پذیر کرده و کاهش هزینه‌های تولید را در اولویت قرار دهند.

نقش کاهش هزینه در افزایش حاشیه سود و مزیت رقابتی

هر کاهش هزینه‌­ای که در تولید رخ بدهد، به صورت مستقیم منجر به افزایش حاشیه سود می­‌شود. به همین علت بسیاری از شرکت‌ها کاهش هزینه‌های تولید را به‌عنوان استراتژی کلیدی در مدیریت منابع خود در نظر می‌گیرند. با کاهش هزینه تولید، امکان ارائه قیمت رقابتی‌تر به بازار فراهم می­‌شود که خود در نهایت سبب افزایش سهم بازار و ایجاد مزیت رقابتی می­‌گردد.

گام اول: شناسایی و آنالیز دقیق هزینه‌ها

شناخت دقیق از ساختار هزینه‌های شرکت نخستین گام در مسیر کاهش هزینه‌های تولید است. اگر محل هزینه در شرکت مشخص نشود، امکان مدیریت آن نیز وجود نخواهد داشت. در این مرحله استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری یا ERP یاری‌رسان واحد کسب و کار خواهد بود.

بعد از شناسایی هزینه‌ها، تحلیل و دسته‌بندی هزینه­‌ها دارای اهمیت زیادی است. بررسی گزارش‌های مالی و عملیاتی کسب و کار مورد نظر، می‌تواند نقاط پرهزینه را  مشخص کند که این امر در نهایت منجر به شناخت فرصت‌های کاهش هزینه‌های تولید می‌­شود.

تفاوت هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم

در خصوص شناسایی و آنالیز دقیق هزینه­‌ها به دو گروه هزینه یعنی هزینه­‌های مستقیم و غیر مستقیم خواهید رسید. هزینه‌های مستقیم مانند مواد اولیه، دستمزد کارگران و… بوده که مستقیماً با محصول در ارتباط‌ است. هزینه‌های غیرمستقیم مانند هزینه انرژی، اجاره و … است. درک این تفاوت برای موفقیت در کاهش هزینه‌های تولید ضروری است.

ابزارهای ساده برای ردیابی هزینه‌ها

ردیابی هزینه­‌ها با استفاده از اکسل، نرم‌افزارهای حسابداری یا سیستم‌های ERP امکان پذیر می­‌شود. علاوه بر این برای کسب درک بهتر از جریان هزینه­‌ها با هدف کاهش هزینه­‌های تولید، از برنامه­‌های مدیریت پروژه و بودجه در واحد کسب و کار می­‌توان استفاده کرد.

تکنیک پارتو (قانون ۸۰/۲۰) برای پیدا کردن بزرگترین هزینه‌ها

براساس قانون پارتو، 80 درصد از هزینه‌ها معمولاً از 20 درصد منابع یا فعالیت‌ها ناشی می‌شود. تمرکز بر روی همین 20 درصد می‌تواند در کاهش هزینه‌ تولید بسیار مؤثر باشد. به عنوان مثال اگر 20 درصد از محصولات یک تولیدی بیشترین ضایعات یا خرابی را داشته باشند، اصلاح آن‌ها در کاهش هزینه­‌های می‌تواند چشم­گیر باشد. همین تحلیل ساده اما مؤثر راهی سریع برای کاهش هزینه‌های تولید است.

روش هوشمندانه برای کاهش هزینه‌های مستقیم تولید

بهینه‌سازی در منابع اولیه و فرآیندهای کاری مانند تغییر طراحی محصول، اصلاح یا بهبود خط تولید و آموزش کارکنان، یکی از بهترین روش­‌ها برای کاهش هزینه‌های تولید است. علاوه بر این استفاده از نرم‌افزار بهای تمام شده و تولید با هدف بررسی دقیق هزینه‌ها و مصرف مواد، راهی دقیق و قابل‌اعتماد برای کاهش هزینه‌ تولید است.

بهینه‌سازی مدیریت زنجیره تامین

مدیریت تامین‌کنندگان، زمان تحویل و سطح موجودی از عوامل موثر بر کاهش هزینه‌های تولید است. باید توجه داشت که تأخیر در تحویل مواد نیز می‌تواند هزینه‌ها را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد.  برای این هدف به کمک نرم افزار ERP می‌توان زنجیره تأمین را یکپارچه، خرید را بهینه‌ و زمان تحویل را کاهش داد.

کاهش ضایعات با متدولوژی تولید ناب (Lean)

منظور از تولید ناب، حذف فعالیت‌های بدون ارزش افزوده برای کسب و کار است. با پیاده‌سازی اصول Lean، امکان به حداقل رساندن ضایعات مواد، زمان و انرژی به وجود می‌­آید که خود در نهایت به کاهش هزینه‌های تولید کمک می‌­کند. به عنوان مثال با بهینه‌سازی چیدمان کارگاه و حذف مراحل تکراری، سرعت تولید بالا رفته و اتلاف کاهش می‌یابد.

افزایش بهره‌وری نیروی کار

آموزش مستمر و ارتقای مهارت نیروی کار موجب افزایش سرعت و کیفیت کار می‌شود. برای این امر از سیستم‌های آموزشی آنلاین و ارزیابی عملکرد استفاده می­‌شود. هنگامی که نیروی کار بهره‌ورتر باشد، خروجی بیشتر با هزینه کمتر تولید می‌شود که خود در نهایت منحر به کاهش هزینه‌های تولید می­‌گردد.

بهینه‌سازی مصرف انرژی

افزایش مصرف انرژی مانند برق، گاز و آب هزینه‌های زیادی به کسب کار تحمیل می­‌کند. با بررسی دقیق و استفاده از تجهیزات کم‌مصرف مانند استفاده از لامپ‌های LED یا خاموشی خودکار دستگاه‌ها در ساعات غیرفعال، به عنوان گامی مؤثر در کاهش هزینه‌های تولید است.

نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM)

اگر تجهیزات در شرایط مطلوبی باشند، نه‌تنها تولید پایدارتر می‌شود، بلکه هزینه‌های تعمیرات اضطراری نیز کاهش پیدا می­‌کند. با اجرای برنامه تعمیرات نگهداری و پیشگیرانه و با استفاده از نرم افزار CMMS، خرابی‌های ناگهانی کاهش یافته و از توقف تولید جلوگیری می‌شود.

بازنگری در طراحی محصول

طراحی پیچیده یک محصول منجر به افزایش مصرف مواد یا سختی در تولید می‌شود. در صورت امکان بازنگری و ساده‌سازی طراحی گامی مؤثر در کاهش هزینه‌های تولید است. به عنوان مثال با حذف یک قطعه غیرضروری، می‌توان زمان مونتاژ را کاهش داد تا مواد اولیه کمتری مصرف شود.

استفاده از مواد اولیه جایگزین یا بازیافتی

ضمن حفظ کیفیت محصول تولیدی، یافتن جایگزین‌ ارزان‌تر یا مواد بازیافتی می‌تواند تاثیر زیادی بر کاهش هزینه‌های تولید داشته باشد. به عنوان مثال برخی از شرکت‌ها بجای استفاده از پلاستیک نو، از مواد بازیافتی با همان کیفیت استفاده می‌کنند و به این ترتیب، موفق به کاهش هزینه‌های تولید می‌شوند.

6 استراتژی کلیدی برای کاهش هزینه‌های غیرمستقیم (سربار)

در صورتی که هزینه‌های غیرمستقیم مانند هزینه اجاره ماشین آلات، تاسیسات، هزینه نگهداری یا خدمات، هزینه انرژی و …کنترل نشود، منجر به افزایش چشم­گیر هزینه‌های سربار می­‌شود. برای کاهش هزینه‌های غیرمستقیم ذکر شده اقدامات زیر را می‌­توان انجام داد؛

• برون‌سپاری فعالیت‌های غیر استراتژیک، بهینه‌سازی هزینه‌های حمل ‌و نقل
• استفاده از نرم‌افزارهای مبتنی بر ابر (Cloud)
• کاهش هزینه‌های بازاریابی ناکارآمد
• مذاکره مجدد با تامین‌کنندگان

برون‌سپاری فعالیت‌های غیر استراتژیک

انجام اموری مانند امور نظافت، نگهبانی یا حتی IT را می‌توان برون­سپاری کرد. این امر منجر به کاهش هزینه‌های ثابت شده و در نهایت به کاهش هزینه‌های تولید کمک می‌کند. علاوه بر این برون‌سپاری منجر به تمرکز منابع داخلی بر فعالیت‌های اصلی می­شود و بازدهی کلی را بالا  می­‌برد.

بهینه‌سازی هزینه‌های حمل‌ونقل

حمل ‌و نقل مواد اولیه و محصولات یکی از پرهزینه‌­ترین بخش­‌های صنایع به شمار می­‌رود. برای کاهش این هزینه می‌توان نسبت به برنامه‌ریزی هوشمند و انتخاب مسیرهای مناسب اقدام کرد. علاوه بر این استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت لجستیک، ترکیب مسیرها و کاهش دفعات حمل، نقش مهمی در کاهش هزینه های سربار و در نهایت کاهش هزینه‌های تولید ایفا می‌کند.

استفاده از نرم‌افزارهای مبتنی بر ابر (Cloud)

استفاده از سیستم‌های ابری مانند نرم‌افزار ERP ابری هزینه‌های نگهداری را کاهش می­‌دهد. این نرم‌افزارها با دسترسی سریع و ساده، کار را برای کارکنان تسهیل می‌کند. علاوه بر این با استفاده از این سیستم تحلیل دقیق­‌تر داده­‌ها امکان‌پذیر شده و مدیران می­‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مالی و عملیاتی برای کاهش هزینه‌های تولید از آن استفاده کنند.

کاهش هزینه‌های بازاریابی ناکارآمد

امروزه روش‌های سنتی تبلیغات هزینه‌بر و غیرمؤثر هستند. استفاده از بازاریابی دیجیتال و هدفمند در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند هزینه‌های بازاریابی را کاهش و در نهایت منجر به کاهش هزینه­‌های تولید شود. در این راستا استفاده از ابزارهایی مانند گوگل آنالیتیکس یا اتوماسیون بازاریابی پیشنهاد می‌­شود.

مذاکره مجدد با تامین‌کنندگان

مذاکره مجدد با تامین کنندگان در خصوص قیمت، زمان پرداخت یا شرایط تحویل و همچنین ایجاد رقابت میان آن‌­ها می‌تواند در کاهش هزینه‌­های غیر مستقیم تاثیر گذار باشد. علاوه بر این انتخاب تأمین‌کننده محلی می‌تواند هزینه‌های حمل و نقل را کاهش داده و در نهایت منجر به کاهش هزینه‌های تولید شود.

نقش تکنولوژی در کاهش هزینه‌ها (نگاه به آینده)

تاثیر تکنولوژی در تغییر فرآیند تولید انکار ناپذیر است. استفاده هوشمندانه از فناوری‌های جدید یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش هزینه‌های تولید در بلندمدت است. برای این هدف می‌­توان از فناوری­‌هایی مانند هوش مصنوعی، پرینت سه بعدی و اینترنت اشیاء استفاده کرد.

تمامی این تکنولوژی‌ها با ویژگی قدرت و سرعت پردازش داده، منجر به افزایش دقت محاسباتی و عملیاتی می­‌شود. این افزایش دقت در ایجاد و تولید داده اولیه در نهایت سبب کاهش خطای محاسباتی، کاهش خطای انسانی و در نتیجه بهینه‌سازی منابع و کاهش هزینه­‌های تولید می­‌شود.

اینترنت اشیاء (IoT) در کارخانه‌های هوشمند

کارخانه‌ها می‌توانند عملکرد تجهیزات را به صورت لحظه­‌ای و با استفاده از حسگرها و دستگاه‌های متصل به اینترنت، کنترل کنند. اطلاعات به دست آمده از این طریق در تصمیم‌گیری بهتر و کاهش هزینه‌های تولید کمک می‌کند. برای مثال شناسایی زود هنگام نقص در ماشین آلات می‌تواند از خرابی بزرگ‌تر جلوگیری نماید و هزینه تعمیرات و توقف تولید را کاهش دهد.

هوش مصنوعی (AI) برای پیش‌بینی و بهینه‌سازی

هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های گذشته، نیاز آینده را پیش‌بینی می‌­کند. با پیش‌بینی صورت گرفته بهینه‌سازی موجودی، تولید و فروش امکان پذیر می­‌شود. همین امر سبب کاهش هزینه‌های تولید به دلیل کاهش ضایعات و بهبود تصمیم‌گیری می‌­شود. علاوه بر این AI در تشخیص نقاط ضعف در فرآیند تولید و ارائه پیشنهادهای اصلاحی می‌تواند مؤثر واقع شود.

پرینت سه بعدی (3D Printing) برای ساخت نمونه اولیه

در مرحله طراحی و تست برای ساخت نمونه اولیه باید نسبت به قالب سازی گران‌قیمت و یا سفارش ساخت نمونه اولیه اقدام شود که این امر هزینه زیای برای شرکت در پی دارد. برای کاهش هزینه مربوطه و در نهایت کاهش هزینه­‌های تولید می‌­توان نسبت به طراحی و ساخت با استفاده از پرینت سه بعدی اقدام کرد.

استفاده از پرینت سه بعدی (3D Printing) برای ساخت نمونه اولیه علاوه بر صرفه‌جویی مالی، سرعت در تست محصول جدید افزایش می­‌یابد و ریسک تولید انبوه ناکارآمد کاهش پیدا می­‌کند. نتیجه استفاده از پرینت سه بعدی به صورت مستقیم به کاهش هزینه‌های تولید کمک می‌کند.

چک لیست عملیاتی کاهش هزینه‌ها

تهیه و تنظیم یک چک ‌لیست عملیاتی منظم و قابل پیگیری برای موفقیت در اجرای راهکارهای کاهش هزینه در شرکت ضروری است. چک ‌لیست مذکور باید به صورت مداوم به‌روزرسانی و ارزیابی شود تا در کاهش هزینه‌های تولید کمک کند. برای این امر استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت وظایف یا داشبوردهای مدیریتی می‌تواند مؤثر باشد.

چک لیست روزانه

در پایان هر روز کاری اقداماتی که در راستای کاهش ضایعات، مصرف انرژی یا بهره‌­وری نیروی کار انجام شده است، باید بررسی و یادداشت شود. اجرای این چک ‌لیست روزانه می‌تواند در بهبود تدریجی و کاهش هزینه‌های تولید موثر واقع شود. به عنوان مثال، بررسی عملکرد دستگاه‌ها، مصرف برق و نظم در فرآیندهای تولید از جمله موارد موثر در کاهش هزینه‌‌های تولید است.

چک لیست ماهانه

بررسی گزارش عملکرد بخش­‌های مختلف و تحلیل شاخص‌های کلیدی مثل بهره‌وری، خرابی تجهیزات و هزینه‌ها در پایان هر ماه در کاهش هزینه‌های تولید در میان‌مدت کمک می‌کند. گزارش‌گیری از نرم‌افزار ERP یا داشبورد مالی این اطلاعات را به ‌صورت دقیق در اختیار مدیریت قرار می‌­دهد و مسیر کاهش هزینه‌های تولید را قابل ارزیابی می­‌کند.

چک لیست سالانه

کل زنجیره تولید از تامین مواد اولیه تا طراحی محصول سالانه باید به صورت جامع مورد بررسی قرار بگیرد. هدف از این بررسی کلی، یافتن گلوگاه‌ها و فرصت‌های اساسی برای کاهش هزینه‌های تولید است. در این مرحله می‌توان از مشاوران خارجی یا تحلیل‌گران مستقل استفاده کرد تا نگاه تازه‌ای به فرآیندها داشته باشند و پیشنهادهای مؤثرتری ارائه دهند.

نتیجه‌گیری: کاهش هزینه، یک پروژه نیست، یک فرهنگ است

کاهش هزینه‌های تولید فقط به عنوان یک اقدام مقطعی نباید تلقی شود. بلکه این امر باید به بخشی از فرهنگ سازمانی با همفکری کارکنان، مدیران و حتی تأمین‌کنندگان تبدیل شود. با نهادینه شدن فرهنگ بهبود مستمر و هوشمندانه‌سازی هزینه‌ها در سازمان، کاهش هزینه‌های تولید به‌صورت پایدار و مؤثرتر محقق خواهد شد.

در نهایت، بهره‌گیری از ابزارهای نوین، مانند نرم‌افزار PM، نرم افزار ERP ابری و تحلیل‌های مبتنی بر داده، راه را برای آینده‌ای سودمند­تر و رقابتی‌تر باز می‌کند. در صورتی که سازمانی به فرهنگ کاهش هزینه‌های تولید متعهد باشد، موفقیت بلند مدت آن تضمین خواهد شد.